Valjevski arheolozi otkrili kamenu utvrdu staru tri hiljade godina u jednom šumarku nadomak sela Brezovic.
Najstarije kameno utvrđenje u Srbiji, staro više od 3.000 godina, pronađeno je nedavno u valjevskom selu Brezovica, na obroncima Povlena.
Pretpostavlja se da su ovu praistorijsku utvrdu, bez maltera, podizali pripadnici plemena Ilira i Tribala, koji su na ovom prostoru živeli milenijum pre Hrista. Utvrđenje su otkrili arheolozi valjevskog Zavoda za zaštitu spomenika kulture.
Naselje spaljeno do temelja
Praistorijsko utvrđenje od kamena pronađeno je u jednom šumarku u ataru sela Brezovica. Praistorijski bedemi su dužine 300 metara i široki između 2,5 i tri metra. Zidani su od krupnog lomljenog kamena, a središte je, umesto malterom, ispunjavano sitnijim kamenjem. U unutrašnjosti utvrđenja jasno se vide i ostaci stambene arhitekture.
– Prvobitno se mislilo da je to utvrđenje iz rimskog doba jer je pre nekoliko godina na toj lokaciji naš sugrađanin Zoran Novičić slučajno pronašao rimski novac i keramiku iz četvrtog veka, koju je poklonio gradskom muzeju – priča direktor valjevskog Zavoda za zaštitu spomenika kulture Radivoje Arsić. – Ispostavilo se, međutim, da je taj bedem znatno stariji. Na samom lokalitetu smo pronašli veliki broj praistorijskih posuda, keramike, ali i tragove izgorelih, praistorijskih kuća, pa možemo pretpostaviti da je ovo naselje u prošlosti, verovatno tokom nekog ratnog sukoba, spaljeno do temelja.
Unutar zidina arheolozi su pronašli veći broj površinskih nalaza koji ukazuju da je utvrda aktivno korišćena tokom dužeg perioda na kraju bronzanog ili početkom gvozdenog doba, a prema Arsićevim rečima, nije isključeno da ima i starijih slojeva.
– Nalazi koji datiraju iz četvrtog veka nove ere koncentrisani su u uskom pojasu, što govori da je utvrda, u vreme kada su ovde boravili Rimljani, već bila razrušena. Planiramo da uskoro obavimo dodatna ispitivanja i lokalitet stavimo pod zaštitu, pa tek onda da krenemo u opsežnija istraživanja o njenom poreklu – kaže direktor valjevskog zavoda.
Rudnici važniji od puteva
Potvrda da se radi o praistorijskoj utvrdi stigla je i od Arheološkog instituta, a otkriće valjevskih arheologa ukazuje na to da je ovaj prostor, po svemu sudeći, nekada bio politički i ekonomski centar tog vremena.
– Treba znati da je logika tog vremena bila znatno drugačija u odnosu na kasnije periode – kaže Arsić. – Oni su se rukovodili time da im je važnije da kontrolišu rudnike gvožđa i srebra, nego da kontrolišu puteve. Onaj ko bi u to vreme vladao rudnicima, po pravilu, bio je u prednosti u odnosu na ostale jer je mogao da napravi bolje oružje i kvalitetnije oruđe za rad, što je davalo vojnu moć i ekonomsku sigurnost.
Koliko se zna, slično utvrđenje do sada nije pronađeno u Srbiji, osim onog na lokalitetu Krševica kod Bujanovca. Međutim, ono je znatno mlađe i vezano je za period grčke civilizacije. Arsić kaže da su slične utvrde pronađene na području Bosne i Dalmacije, koje su u tom periodu praistorije Balkana takođe gradili Iliri.
Srbija, zavičaj drevnih naroda
Tribali su pleme čija istorija počinje u periodu prelaza iz bronzanog u gvozdeno doba, oko 1.300 godine pre nove ere. Prema istraživanjima dr Milorada Stojića, Tribali su naseljavali oblast celog srpskog Podunavlja, Pomoravlje, donju Posavinu, deo Kolubare, istočnu Srbiju, severozapadnu Bugarsku i jug Srbije, sve do Skoplja. Za razliku od njih, Iliri su mahom naseljavali južne i zapadne delove današnje Srbije, a delili su se u više plemena, od kojih su na ovoj teritoriji živeli Autarijati, Dardanci, Dindari i Sikuloti.
