Arheološki lokalitet Blagotin nalazi se na brdu Mali Blagotin u selu Poljna, 26 km severoistično od Trstenika. Najstarije, ranoneolitsko naselje na Blagotinu, površine od preko 2 hektara, osnovali su pripadnici starčevačke kulture, odnosno njene najstarije faze-protostarčevo, krajem VII i početkom VI milenijuma p.n.e.
Iako je na Blagotinu istražen samo deo naselja, pokretni arheološki nalazi koji svedoče o načinu života i društvenoj i ekonomskoj organizaciji naselja, svojom brojnošću i raznovrsnošću svrstavaju ga u red najbogatijih i najznačajnijih neolitskih nalazišta na Balkanu. Stanovnici Blagotina su se bavili stočarstvom i zemljoradnjom, o čemu, između ostalog svedoče i keramička zrna pšenice pronađena na lokalitetu. O planskoj organizaciji naselja svedoči simbolična predstava naselja otkrivena na poleđini zrna. Kao dokaz postojanja duhovne kulture pronađene su tzv. venere – stilizovane ženske figure koje predstavljaju simbol plodnosti i rađanja.
Zahvaljujući arheološkoj ekipi Beogradskog Univerziteta koju je predvodio dr Svetozar Nani Stanković, otkrivena je tajna izuzetno važnog neolitskog nalazišta na Balkanu nedaleko od Trstenika.
Iskopavanja su vršena između 1989. i 1999. godine, kada su zbog opšte političke situacije u zemlji prekinuta.
Arheološka ekipa pronašla je tokom istraživanja prvi zidani hram u istoriji čovečanstva u okviru blagotinskog naselja, na trgu prečnika 30 metara, u njegovom centru kao zasebna građevina. O ovom lokalitetu snimljene su i tri dokumentarne mini serije za program Radio televizije Srbije 1993 godine u režiji Slobodana Ž. Jovanovića. Prema pisanim podacima koje je sačinila ekipa Arheologa i dr Stanković, Hram je zidan 6000 godina pre Hrista imao je polu zid odvojen od profanog prostora oblika presečene pečurke, gde su se nalazila četiri prestola postavljena tako da pokazuju apsolutni sever-jug. U inicijalnom delu oltara na dubini od 2,5 metara, nalazila se razbijena lobanja jelena sa rogovima postavljenim pod određenim uglom što je po prvi put pojava u istoriji čovečanstva. U unutrašnjosti oltara pojavljuje se cik-cak linija koja je usko vezana za kult.
Dve skulpture boginje „Velike majke“ (veličine 40 cm) okrenute licem prema zapadu nađene su u južnom delu Hrama. Donji deo skulptura sa jako naglašenim gluteima, stilizovanim, skraćenim nogama, predstavlja simbol žene praroditeljice, dok gornji deo figura predstavlja stilizovanu glavu jelena, simbol muškog principa. Ove figure su ostavština neolitskog čoveka za budućnost, koja u sebi nosi kompletnu filozofiju ljudske vrste.
Pored pronađenih drugih predmeta nađeni su i modeli zrna pšenice od gline (dimenzija od 7-12 cm), koji su donošeni kao darovi u Hram, zatim alati, sečiva, igračke, amuleti za zaštitu od zlih duhova. Pronađeni su i darovi u obliku nakita iz Pensilvanijskih Alpi, što pokazuje da je Blagotin bio značajan religijski centar, svetilište gde se u određeno doba godine sakupljao narod celog Balkana odnosno Evrope.
Arheološka ekipa je takođe utvrdila da su se u Blagotinu pravili prvi hlebovi. Ovaj podatak pomera starost prvog hleba za 3000 godina p.n.e u gradu Uru. Naselje Blagotin imalo je sve odlike velikog grada koje se prostiralo na jedan hektar zemlje na kojoj je bilo sagrađeno oko 100 stambenih objekata, povezanih ulicama, koje su se slivale ka trgu, prema centru Hrama. Blagotin nije imao bedema pa je zbog toga dobio naziv „Blagotin, grad dobrih ljudi“. Do sada je istraženo samo 2,5 odsto ovog nalazišta, a posle smrti dr Svetozara Nanija Stankovića, stalo se sa arheološkim istraživanjima na lokalitetu Blagotin, obustavljene su i inovatorske ideje studentskih arheoloških kampova, dok je doktorat vrsnog pedagoga i naučnika dr Stankovića nepravedno zapostavljen i zaboravljen. Meštani ovog kraja Poljne, Velike Drenove, Stragara i okolnih mesta, veruju da će u narednom periodu nastaviti da istražuju stručnjaci-arheolozi, da bi se do kraja otkrila tajna ovog veoma značajnog istorijskog lokaliteta.
Blagotin, grad dobrih ljudi (dokumentarni film)
