Na padinama Orlovine iznad Malog Zvornika otkriveni su ostaci gradova starih 1.400 i 1.000 godina. Arheološka istraživanja pokazuju da je uz litice Drine grad iz vizantijskog perioda u vreme cara Justinijana jedan od većih na području Srbije, a zidine utvrđenja, nekoliko vekova su mlađe i potiču iz prednemanjićke Srbije.
Verica Tanasić, arheolog iz Malog Zvornika, kaže da je kapija iz vremena Justinijana, što je vizantijski period, to jest iz šestog veka, dok je bedem iz vremena kneza Časlava, to jest iz srpskog perioda, odnosno devetog veka.
Odolele su vremenu i vizantijske zidine građene malterom, ali i grad kneza Časlava skromnije arhitekture. Između kamenih utvrđenja, iako pokriveni nanosima, vidljivi su zaštitni rovovi. Tvrđava se prostirala na 14 hektara, a na vrhu Orlovine, uz brojne amfore, delove staklenih ukrasa i mozaike, arheolozi su otkrili ostatke jedne od najvećih crkava iz vizantijskog doba u Srbiji.
„U oltarskom prostoru se nalaze sveštenička sedišta i episkopski presto izuzetno kvalitetno obrađen, monumentalan kao i cela crkva. Crkva po dužini prelazi 30, po širini 60 metara“, objasnio je Dejan Dragićević sa Odeljenja za arheologiju Filozofskog fakulteta u Beogradu.
Otkriveni su i rezervoari za vodu, delovi lučnih gradskih kapija i kule utvrđenja.
To je bila najvažnija osmatračnica vizantijske tvrđave. Pre 1.400 godina rekom Drinom ruda je sa tog mesta stizala do antičkog Sirmijuma. Arheolozi smatraju i da je ovde bila rečna stanica Ad Drinum, putnička raskrsnica između Panonije i Dalmacije.
Opština je finansirala veći deo dosadašnjih istraživanja. Arheološku priču koju je inicirao profesor istorije iz Malog Zvornika Dejan Pavić nastavlja lokalno udruženje.
„U interesu jeste da se ovaj lokalitet prevashodno sačuva, zaštiti i predstavi čitavoj javnosti Srbije, a i Evrope na kakvom blagu leži ova naša opština“, kaže profesorka istorije i predsednica Udruženja Slobodanka Pavić.
Predsednik Opštine Mali Zvornik Zoran Jevtić ističe da je ovo velika šansa za prosperitet turističke ponude i zvorničke opštine.I pored skromnog budžeta za nastavak istraživanja, odvojiće sredstva i naredne godine.
Nadaju se da će pronađeni predmeti Justinijanovog i grada kneza Časlava biti dostupni pored lokaliteta uz Drinu. Za sada mogu biti u depoima lozničkog muzeja jer Mali Zvornik još nema po standardima opremljen prostor za arheološku postavku i zbirku.
(RTS)
