Značenje pojma -Antika
Pojam „antika“ ima osnovno i šire značenje, pri čemu postoje i varijacije unutar osnovnog značenja o tome šta se pod njim podrazumeva.
Osnovno značenje
Pojam antika u svom osnovnom značenju u literaturi obuhvata kulture nastale na obalama Sredozemlja u razdoblju od oko 1200. ili 800. godine p.n.e. do oko 500. ili 600. godine n.e, tj. približno od pojave grčkih gradova-država (polisa) i grčke arhajske umetnosti do propasti Zapadnog Rimskog Carstva i „paganske“ kulture.
Ponekad se u „antiku“ svrstava i starije doba Kretsko-mikenske kulture, koje započinje oko 1900. godine p.n.e. Većina istoricara ovo vremensko razdoblje posmatra posebno, jer kretsko-mikenska kultura u području Grčke i Egejskog mora je propala oko 1100. godine p.n.e. uz velika razaranja i ekonomsko, demografsko i kulturno nazadovanje, pa sledi mračni period bez kulturnog kontinuiteta.
Pojam antika prvenstveno podrazumeva kulturu Grčke i Rima i svih zemalja koje su bile pod uticajem Grčke i Rimske kulture. Ponekad se to bliže označava sintagmom klasična antika (ili klasična starina, ili klasična kultura), dok pojam „antika“ može obuhvatiti i druge sredozemne kulture tog razdoblja (npr. židovsku, perzijsku, egipatsku, keltsku itd.).
Pojam se počeo koristiti u Evropi u srednjem veku jer se o starim Grcima i Rimljanima generalno govorilo kao o „starima“, dok se o kulturama i civilizacijama koje su im prethodile nije znalo gotovo ništa (situacija se počela mijenjati tek u 19. veku)
Antika i Stari vek
Antika je u uobičajenoj podeli istorije deo Starog veka (koji započinje pojavom prvih civilizacija u Mesopotamiji i Egiptu oko 3500. godine p.n.e., a završava padom Zapadnog Rimskog Carstva). Ponekad se i izjednačava s pojmom „Stari vek“; npr. Eduard Kale u knjizi Istorija civilizacija ima poglavlje „Antičko razdoblje“ i piše: „Pod antikom se obično razume kulturna istorija Stare Grčke i Rima. U antičku civilizaciju uključujemo sve stare ili drevne civilizacije koje su se u raznim područjima Zemlje javile prije ili u vreme stare Grčke i Rima.
Antika je poslednje razdoblje Starog veka; sledi Srednji vek.
Šire značenje
U širem smislu (uobičajeno u svakodnevnom govoru, ponekad u literaturi), pojam antika označava davno prošlo vreme, davninu.
Pridjev antički odnosi se na antiku u prvom smislu (antička filozofija, umjetnost i sl.), a antikvarnini na opšte značenje (antikvarni namještaj, nakit…). Pridjev antikvaran i imenica antikvitet označavaju predmet koji ima kulturnu vrednost po svojoj starosti i retkosti.
Razdoblja unutar antike
Razdoblje antike (u osnovnom značenju) uobičajeno se deli u tri podrazdoblja. Granicu čine osvajanja Aleksandra Makedonskog (umro 323. godine p.n.e.) i uspon moći Rima.
- Grčko doba. U prvom razdoblju antike grčka kultura je, iako donosi izvanredne novosti, još uvek marginalna u odnosu na stare civilizacije i velike sile onog doba (Egipat, Asirija, Babilon, Persija).
- Helenizam. Nakon Aleksandrovih osvajanja (do 323. godine p.n.e.), antička Makedonija postaje velesila i grčka kultura se naglo širi u zauzeta područja, koja su ranije većinom bila pod vlašću Persije, potiskujući tradicionalne kulture; tako nastaje razdoblje helenizma. S obzirom na brojnu malobrojnost Grka i drevnost kultura pokorenih naroda, grčka kultura pritom doživljava značajne promene, koje mnogi istoričari označavaju kao dekadenciju.
- Rimsko razdoblje. Razni istoričari različito označavaju kada prestaje razdoblje helenizma, a započinje rimsko razdoblje: od 201. godine p.n.e. (kraj Drugog punskog rata) do 30. godine p.n.e. (Egipat, poslednje kraljevstvo pod helenističkom dinastijom, pada pod rimsku vlast). Reč je naravno, kao i uvijek kada u istoriografiji postoje ovakva neslaganja, o procesu, gdje je svaki fiksni datum manje ili više arbitraran. U kulturnom smislu, Rimsko razdoblje je uveliko nastavak helenizma, jer su rimska nauka i umetnost zavisni od grčke; nova dostignuća razvijena su uglavnom u pravu i arhitekturi, a značajne promene događaju se u religiji.
