Basijana (lat. Bassianae) je bila najveći rimski grad u Sremu posle Sirmijuma, a njeni ostaci su pronađeni na lokalitetu Grad, nedaleko od Donjih Petrovaca kod Rume. U njegovoj blizini, kod sela Dobrinaca na lokalitetu Solnik, pronađeni su ostaci rimskog vojnog logora (CAPVT BASSIANENSE) sa bedemima, kućama i grobovima. Sam lokalitet se danas nalazi pod zaštitom države kao arheološko nalazište od izuzetnog značaja.
Prošlost grada i arheološki nalazi
Basijana je osnovana u I veku, a 124. godine je dobila status municipijuma (do tada je bila autonomni civitas). Ne zna se sa sigurnošću kada joj je dodeljen status kolonije sa kojim se prvi put pominje 214. godine. Grad je postojao do VI veka, kada je najverovatnije stradao u navali varvara.
Arheološka istraživanja na lokalitetu su vršena 1882. i 1935. godine. Tokom njih su pronađeni ostaci:
– bedema ojačanih kulama
– tri kuće podignute od kamena i opeke (sa sistemima za grejanje i kanalizaciju, zidnim freskama i podnim mozaicima)
Pored toga, pronađen je čitav niz pokretnih nalaza:
– novac i nakit
– kameni votivni spomenici
– skulpture
– posude od stakla i keramike
Najstariji podaci potiču iz 19-tog veka. Građevinske ostatke Basijane biskup Štrosmajer navodi 1874. god. kao „razvaline u Petrovcu“. Epigrafski spomenici koji su nađeni na širem području nekadašnje gradske terirorije Basijane predstavljaju nadgrobne ploče, are posvećene Jupiteru i Junoni, miljokazi i opeke sa pečatima.
Arheološki muzej u Zagrebu preuzeo je 1882. god. iskopavanja na Basijani odlukom Muzealskog ravnateljstva od podžupanije rumske. Na severozapadnom delu petrovačke gradine ispitana je konstrukcija bedema od nasute zemlje i građevinskog šuta. Utvrđeno je da se ugaone i pomoćne kule nalaze na udaljenosti od 80m jedna od druge. Konstatovan je vodovod dužine 70m koji čine olovne cevi postavljene u pravcu utvrđenog dela grada sa dovodom vode iz jednog od fruškogorskih izvora. Ovi rezultati istraživanja su naveli S. Ljubića da i pored brojnih i luksuznih predmeta importa i lokalnih zanatskih proizvoda, zaključi da je na Petrovačkoj gradini bio vojni logor i da se ne može očekivati lociranje Basijane na ovom prostoru.
Istorisko društvo Novog Sada preduzelo je 1935. god. iskopavanja Basijane. Na osnovu avionskog snimka „Grada“ i rezultata ovih istraživanja i iskopavanja S. Ljubića iz 1982. god. M. Grbić je dao da se izradi rekonstrukcija urabističkog plana Basijane sa gradskim bedemima i kulama.
1992.godine vršena su arheološka istraživanja blizu sela Dobrinci, na imanju „Ševin Breg“ , 3 km zapadno od antičkog grada Basijana.
Klaudije Ptolomej (II vek) navodi Basijanu kao opidum u Donjoj Panoniji sa podacima o geografskoj dužini i širini.
Na Tabuli Peutingeriani je Basijana locirana između Surčina (Idiminium) i Sremske Mitrovice.
Notitia dignitatum navodi se da se prokurator basijanske tkačnice u Panoniji Sekundi premešta u Salonu. Isti izvor navodi podatak o premeštanju kohorte I Tračke u predgrađe Basijane.
